ÖRNEKTİR
DANIŞTAY BAŞKANLIĞINA
DAVACI : …………. Belediye Başkanlığı/….Köyü Muhtarlığı
DAVALI : T.C. İçişleri Bakanlığı
KONUSU : İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün 24/04/2012 tarih ve B.05.0.0.MAH.0.11.01.00-250-11085 sayılı Genelgesinin yürütülmesinin durdurulması ve iptali talebidir.
T.TARİHİ : Resmi Gazetede yayınlanmamıştır. Uygulama alanı ülke sınırları olduğundan Danıştay’da açılmaktadır.
AÇIKLAMALAR : Dava konusu Genelgede, Büyükşehir belediyelerinin sınırlarının değiştirilmesi ve il nüfusu 750.000’den fazla olan 13 ilde Büyükşehir belediyesi kurulması ile ilgili yürütülen teknik çalışmaların son aşamaya geldiği, bu sırada söz konusu illerdeki bazı belediyelerin sahibi olduğu taşınmaz malları elden çıkarma ve belediyeleri borçlandırma yoluna gittikleri yönünde bilgiler ulaştığı, bunun önüne geçmek için bazı tedbirlerin alınması gerektiği belirtilmekte ve tedbirler sıralanmaktadır.
Buna göre, Genelgede adı geçen İllerdeki bütün belde belediyeleri, her türlü taşınmaz tahsisi, satışı ve kiralanması, yeni personel istihdamı, iş ve toplu iş sözleşmesinin yapılması, yeni nazım ve uygulama imar planı yapılması, imar planı değişikliği ve revizyonu ile inşaat ruhsatı işlemleri hariç her türlü imar uygulaması, iş makineleri ve diğer taşıtların satılması, 5393 sayılı Belediye Kanununun 68 inci maddesindeki hükümler saklı kalmak kaydıyla borçlanmaları ve ticari plaka verilmesi ile ilgili işlemlerini valilik onayı ile yapacaklardır. Bu belediyeler, yürürlükte bulunan imar planlarına uygun olmak şartıyla yapı ruhsatlarını vermeye devam edecekler, ancak, kaçak, ruhsatsız ve ruhsata aykırı yapılaşmayı önlemek üzere valilikler, kaymakamlıklar ve belediyeler mevzuatta öngörülen yetkilerini kullanacak ve gerekli tedbirleri alacaklardır.
Gene, sayılan iller ile İstanbul ve Kocaeli illerinde yer alan köyler, taşınmaz tahsisi, satışı ve kiralanması, yeni personel istihdamı, iş sözleşmesi yapılması, iş makineleri ve diğer taşıtların satılması ve borçlanma işlemlerini mahallin en büyük mülki idare amirinin onayı ile gerçekleştireceklerdir.
Genelgede, Vali ve Kaymakamın onay yetkisini Anayasanın 127/5.maddesinde ifade edilen; mahalli hizmetlerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve mahalli ihtiyaçların gereği gibi karşılanması ilkelerine uygun biçimde kullanacakları, iyi niyetten uzak işlemlerin yürütülmesine imkan vermeyecekleri, Genelgenin uygulanması ile ilgili gerekli gözetim, denetim ve koordinasyonu sağlayacakları belirtilmektedir.
İPTAL NEDENLERİ :1) Dava konusu Genelge Anayasaya aykırıdır. 1982 Anayasasının 123.maddesinde İdare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir. İdarenin kuruluş ve görevleri, merkezden yönetim ve yerinden yönetim esaslarına dayanır, denilmekte; 126.maddesinde Merkezi İdare, 127.maddesinde Mahalli İdareler tanımlanmaktadır. Buna göre; Türkiye, merkezi idare kuruluşu bakımından, coğrafya durumuna, ekonomik şartlara ve kamu hizmetlerinin gereklerine göre, illere; iller de diğer kademeli bölümlere ayrılır. İllerin idaresi yetki genişliği esasına dayanır. Kamu hizmetlerinin görülmesinde verim ve uyum sağlamak amacıyla, birden çok ili içine alan merkezi idare teşkilatı kurulabilir. Bu teşkilatın görev ve yetkileri kanunla düzenlenir.
Mahalli idareler; il, belediye ve köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kuruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları, gene kanunda gösterilen, seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişileridir. Mahalli idarelerin kuruluş ve görevleri ile yetkileri, yerinden yönetim ilkelerine uygun olarak kanunla düzenlenir. Merkezi idare, mahalli idareler üzerinde, mahalli hizmetlerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve mahalli ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacıyla, kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde idari vesayet yetkisine sahiptir.
İşte Genelge, Vali ve Kaymakamlara tanınan yetkileri Anayasanın 127.maddesinin 5.fıkrasına yani İdari Vesayet yetkisine dayandırmaktadır. Ancak, Genelgede gösterilen yetkilerin tümü vesayeti aşan, doğrudan doğruya Mahalli İdarenin yerine geçerek karar alma ve uygulama yetkilerini içermektedir. İdari Vesayet, başta Anayasa olmak üzere, Anayasa Mahkemesi ve Danıştay kararlarıyla yıllar boyunca yerleşmiş unsurları içermektedir. Öncelikle bu yetki Hiyerarşik bir yetki değildir. Vesayet makamı ancak, Kanunda gösterilen konularda vesayet yetkisine sahiptir. Ve vesayet ancak, vesayete tabi organın yapıp bitirdiği işlemler üzerinde söz konusu olabilir. Yani vesayete tabi organın yerine geçerek o işi doğrudan yapma yetkisi değildir.
İdarenin bütünlüğü, tekil devlet modelinin yönetim alanındaki temel ilkesidir. Bu ilke, idari işlev gören ayrı hukuksal statülere bağlı değişik kuruluşların bir bütün oluşturduğunu anlatmaktadır. İdarenin bütünlüğü, merkezin denetimi ve gözetimi ile hayata geçirilmekte ve yönetimde bütünlüğü sağlamak için başlıca üç hukuksal araç, hiyerarşi, yetki genişliği ve idari vesayet kullanılmaktadır. Bunlardan hiyerarşi, merkezî yönetim içinde yer alan örgütler ve bunlara bağlı birimler arasındaki, idari vesayet ise merkezi yönetim ile yerinden yönetim kuruluşları arasındaki bütünleşmeyi sağlamakta, ayrışmayı, farklılaşmayı ve kopmayı önlemektedir (Anayasa Mh. 18/1/2007 T.E.2005/32 K.2007/3).
Belediye ve köyler Anayasa'nın 123 ve 127. maddelerinde yer alan hükümler gereğince, tüzel kişiliğe sahip, idari ve mali özerklikleri bulunan yerel yönetim kuruluşlarıdırlar. İdari özerkliklerinin sonucu olarak, kendi seçilmiş organlarıyla merkezi yönetimin müdahalesi olmaksızın serbestçe karar alıp uygulayabilirler. Bu kuruluşların, yerel topluluğu ilgilendiren konularda, merkezi idarenin müdahalesi olmaksızın kendi değerlendirmeleriyle ve kendi sorumlulukları altında karar verme yetkisine sahip olmaları ve görevlerini yerine getirmeye yetecek mali kaynaklarla donatılmış bulunmaları karar ve hareket serbestilerinin gereklerindendir. Özerklik, kesin ve yürütülebilir karar alabilme yetkisine sahip olabilmeyi de içerir (Anayasa Mh.19/4/2007 T.E.2007/39 K.2007/53).
Benzer nitelikte bir Genelge Danıştay kararı ile İptal edilmiştir. Merkezi idarenin belediyelerin hizmetlerini yerine getirmek amacıyla yapacakları yatırım harcamaları üzerinde gözetim ve denetim yetkisi bulunmakta ise de, dava konusu genelgelerle, belirtilen harcamalar konusunda İçişleri Bakanlığının izninin aranması ve uygulamanın Bakanlığa bırakılması, idarenin gözetim ve denetimine yönelik vesayet yetkisi sınırlarını aşıp belediyelerin görevlerini yerine getirme aşamasına müdahale anlamını taşıdığından, işlemlerin bu bölümlerinde mevzuata uyarlık görülmemiştir (Danıştay İDD.27/5/2004 T. E.2002/486 K.2004/599).
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile 5393 Sayılı Belediye Kanununda Merkezi İdarenin Yerel Yönetim biriminin hangi işlemleri üzerinde vesayet yetkisine sahip olduğu tek tek gösterilmiştir. Örneğin, 5393 Sayılı Belediye Kanunun 10.maddesinde Bir beldenin adı, belediye meclisi üye tam sayısının en az dörtte üç çoğunluğunun kararı ve valinin görüşü üzerine İçişleri Bakanlığının onayı ile değiştirilir denilmektedir. Gene 81.maddesine göre Cadde, sokak, meydan, park, tesis ve benzerlerine ad verilmesi ve beldeyi tanıtıcı amblem, flama ve benzerlerinin tespitine ilişkin kararlarda; belediye meclisinin üye tam sayısının salt çoğunluğu, bunların değiştirilmesine ilişkin kararlarda ise meclis üye tam sayısının üçte iki çoğunluğunun kararı aranır. Bu kararlar mülkî idare amirinin onayı ile yürürlüğe girer. 12.maddesine göre de Tüzel kişiliği sona erecek belediye ve köylerin taşınmazlarının satılması ile vadesi tüzel kişiliğin sona ereceği tarihi aşan borçlanma yapılması İçişleri Bakanlığının onayına tabidir. Ve 15.maddede, sağlık, eğitim, sosyal hizmet ve turizmi geliştirecek projelere İçişleri Bakanlığının onayı ile ücretsiz veya düşük bir bedelle amacı dışında kullanılmamak kaydıyla arsa tahsis edebilir, denilmektedir.
Genelgede gösterilen işlemlerin hiç biri, Kanunda merkezi idare onayına tabi işlerle ilgili değildir. Hepsi doğrudan doğruya Belediye Meclisinin kararı ile kesinleşecek işlemlerdir.
Aynı şekilde 442 Sayılı Köy Kanununda hangi işlerin Merkezi İdarenin onayına tabi olduğu gösterilmiştir. Genelgede sayılan işlerin hiç biri merkezi idare onayına tabi işlerle ilgili değildir. Örneğin satış yetkisi Ek Madde 13’e göre İhtiyar Meclisindedir. Köy tüzelkişiliği adına, köy yerleşme planına göre en çok 2000 m2 olmak üzere tescil edilen parseller köyde ikamet eden ve köy nüfusuna kayıtlı olup evi bulunmayan ihtiyaç sahiplerine ihtiyar meclisi kararı ile rayiç bedel üzerinden satılır.
2) Genelgenin uygulanması halinde davacı idareler çok güç durumda kalacaklar, mevzuatın kendilerine yüklediği görevleri yerine getiremeyeceklerdir. Kamu hizmeti büyük ölçüde yerine getirilemeyecek, telafisi imkansız zararlar ortaya çıkacaktır. Tüm bu nedenlerle Yürütmenin Durdurulmasına karar verilmesini talep etmekteyiz.
HUKUKİ NEDENLER : Anayasa, İYUK, Belediye Kanunu, Köy Kanunu, ilgili tüm mevzuat.
DELİLLER : Genelge, Anayasa Mahkemesi ve Danıştay kararları, ilgili tüm yasal delil.
SONUÇ : Açıklanan ve Yüksek Mahkemenizce de re’sen dikkate alınacak nedenlerle, Davalı İdarenin 24/04/2012 tarih ve B.05.0.0.MAH.0.11.01.00-250-11085 sayılı Genelgesinin öncelikle yürütülmesinin durdurulmasına ve iptaline, yargılama giderlerinin davalı idareye yükletilmesine karar verilmesini saygı ile arz ve talep ederim.
